Η ταινία “Επαναστάτης Χωρίς Αιτία” (Rebel Without a Cause) είναι δράμα παραγωγής 1955, σε σκηνοθεσία Νίκολας Ρέι.
Η ταινία έλαβε θρυλική υπόσταση χάρη στην ερμηνεία του Τζέιμς Ντιν (στον διασημότερό του ρόλο), ο οποίος απεβίωσε πριν την πρεμιέρα της στους κινηματογράφους (η πρεμιέρα έγινε στη Ν.Υόρκη στις 26 Οκτωβρίου 1955). Ο Τζέιμς Μπάιρον Ντιν (James Byron Dean, 8 Φεβρουαρίου 1931 – 30 Σεπτεμβρίου 1955) ήταν ένας Αμερικανός ηθοποιός, ενώ θεωρείται ως ένα πολιτιστικό είδωλο της εφηβικής επανάστασης και της κοινωνικής αποξένωσης, όπως εκφράζεται και στον τίτλο της πιο διάσημης ταινίας του, Επαναστάτης Χωρίς Αιτία ( 1955), στην οποία πρωταγωνιστεί. Οι άλλοι δύο ρόλοι που εκτόξευσαν και καθόρισαν την καριέρα και τη φήμη του ήταν αυτός του μοναχικού Καλ Τρασκ, στην ταινία Ανατολικά της Εδέμ (1955), και αυτός του Jett Rink, στην ταινία Ο Γίγας (1956). Η διαχρονική φήμη και δημοτικότητα του οφείλονται μόνο σε αυτές τις τρεις ταινίες.
Το “Επαναστάτης Χωρίς Αιτία” θεωρείται από πολλούς, καταραμένη ταινία, καθώς κι οι τρεις πρωταγωνιστές της, πέθαναν πρόωρα κι υπό ανεξήγητες συνθήκες. Την αρχή έκανε ο Τζέιμς Ντιν που σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα τον Σεπτέμβριο του 1955. Ο Σαλ Μίνεο δολοφονήθηκε το 1976 σε ηλικία 37 ετών σε ένα δρομάκι, πίσω από την πολυκατοικία στην οποία διέμενε στο Χόλιγουντ, ενώ η Νάταλι Γουντ σκοτώθηκε το 1981, ενώ βρισκόταν σε κρουαζιέρα με το σύζυγό της Ρόμπερτ Βάγκνερ. Η Γουντ βρέθηκε πνιγμένη κοντά στο νησί της Σάντα Καταλίνα της Καλιφόρνιας, το μυστήριο του θανάτου της παραμένει ανεξήγητο, καθώς ήταν γνωστό ότι η ηθοποιός δεν ήξερε κολύμπι.
Τα γυρίσματα της ταινίας, ολοκληρώθηκαν σε διάστημα μόλις δύο μηνών. Ο Jack Warner (σ.σ. εκ των ιδρυτών της Warner Bros.) διαβλέποντας την επιτυχία του Dean, έδωσε εντολή κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων το φιλμ να γυριστεί με έγχρωμη εικόνα και όχι ασπρόμαυρη όπως αρχικά ήταν προγραμματισμένο. Πολλές από τις σκηνές έπρεπε οπότε να ξαναγυριστούν.
Αντικείμενο της ταινίας “Επαναστάτης χωρίς αιτία” είναι η ιστορία μιας ομάδας προβληματισμένων εφήβων, μέσω της οποίας ο Ρέι, ασκεί κριτική πάνω στον αμερικανικό τρόπο ζωής. Η ταινία αποτελεί στροφή πάνω στη θεματολογία του σκηνοθέτη, που μέχρι εκείνη την περίοδο δημιουργούσε ταινίες με θέμα τον κόσμο της παρανομίας σε μεγάλα αστικά κέντρα.
Ο δεκαεπτάχρονος Τζιμ Σταρκ (Τζέιμς Ντιν) είναι το νέο αγόρι της πόλης. Οι γονείς του αναγκάστηκαν να μετακομίσουν λόγω της ατίθασης συμπεριφοράς του γιου τους, που είχε ως αποτέλεσμα να αποβληθεί για πολλοστή φορά από το προηγούμενο σχολείο του. Λίγες μέρες μετά τη μετακόμισή της οικογένειας Σταρκ σε ένα από τα προάστια του Λος Άντζελες, ο Τζιμ καταλήγει μεθυσμένος στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής, αναγκάζοντας τους δικούς του να πάνε να τον πάρουν. Η συμπεριφορά του νέου, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αδιαφορία που δείχνουν οι δικοί του για εκείνον καθώς και στις συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ τους. Αυτό που εξοργίζει περισσότερο τον Τζιμ είναι το γεγονός ότι ο πατέρας του (Τζιμ Μπάρκους) δεν είναι σε θέση να δείξει πυγμή ενάντια στον αυταρχικό χαρακτήρα της μητέρας του (Ροσέλ Χάντσον). Η καινούργια σχολική χρονιά ξεκινά κι ο Τζιμ έχει ελπίδες ότι οι καινούργιες γνωριμίες που πρόκειται να κάνει θα του δώσουν την αγάπη, την οποία στερείται από τους δικούς του. Όταν όμως φτάνει στο Λύκειο Ντόσον, διαπιστώνει ότι για άλλη μια φορά θα πρέπει να σηκώσει το ανάστημά του για να αντιμετωπίσει τους νταήδες της τάξης του. Μόνος του φίλος είναι άλλος ένας περιθωριοποιημένος μαθητής, ο Πλάτο (Σαλ Μίνεο) και κρυφός του πόθος είναι η Τζούντι (Νάταλι Γουντ) το δημοφιλέστερο κορίτσι της τάξης.
Ο Ντιν υποδύεται τον Τζίμι Σταρκ το καινούργιο αγόρι σε μια μικρή πόλη, που υπακούει τους γονείς του, ερωτεύεται την πιο δημοφιλή κοπέλα του σχολείου (την οποία υποδύεται η Νάταλι Γουντ) κι έρχεται σε σύγκρουση με τους “νταήδες” της τάξης του. Ο Ρέι μέσα από την ιστορία του πρωταγωνιστή αποπειράται τα παρουσιάσει την ηθική παρακμή της αμερικανικής νεολαίας, την αποξένωση μεταξύ των ανθρώπων και το χάσμα των γενεών.
Η ταινία δανείστηκε τον τίτλο της από το μυθιστόρημα του 1944 του ψυχιάτρου Ρόμπερτ Μ. Λίντνερ με τίτλο Rebel Without a Cause: The Hypnoanalysis of a Criminal Psychopath. Το 1990 η ταινία χαρακτηρίστηκε από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντική» και επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ το 1998 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε την ταινία στην 59η θέση στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.
Η ταινία, έχοντας προϋπολογισμό 1.5 εκατομμυρίου δολαρίων έκανε εισπράξεις 4.5 εκατομμυρίων και θεωρήθηκε μεγάλη επιτυχία για την εποχή και οι κριτικοί της εποχής επαίνεσαν την ερμηνεία του Ντιν και των συμπρωταγωνιστών του.
