Όταν το πράγμα το έχει σχεδιάσει ο Rob Watts (κι αυτό συμβαίνει με όλα τα ψηφιακά της Chord Electronics) γνωρίζεις ότι έχεις να κάνεις με κάτι που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα. Η περίπτωση του Qutest δεν αποτελεί εξαίρεση, φυσικά. Πρόκειται για έναν καθαρόαιμο DAC βασισμένο στο Hugo 2, δηλαδή μια εξοντωτικά προσεγμένη σχεδίαση με custom φίλτρα και μετατροπή d/a, η οποία φλερτάρει με τα όρια των δυνατοτήτων της τεχνολογίας.
Αν δεν γνωρίζετε την Chord Electronics, ίσως έφτασε ο καιρός να τη μάθετε. Ο Βρετανός κατασκευαστής κερδίζει την προσοχή με την ιδιόμορφη, αλλά άψογης ποιότητας κατασκευή των σασί του, όπου επικρατούν τα χρώματα, το βαρύ αλουμίνιο και το κλασικό παράθυρο μέσα από το οποίο μπορείς να δεις το κύκλωμα, αλλά θα ήταν αδικία να σταματήσει κάποιος εκεί. Πρόκειται, κυριολεκτικώς, για την επιφάνεια των πραγμάτων, την εμφάνιση, το image. Κάτω από την επιφάνεια τα πράγματα είναι ακόμη πιο ενδιαφέροντα, ειδικά όταν αναφερόμαστε στο κομμάτι της ψηφιακής σχεδίασης, όπου η Chord κινείται στο ανώτερο δυνατό επίπεδο, για να μην πω στο δικό της επίπεδο, όπου όλο το κομμάτι της ψηφιακής επεξεργασίας βασίζεται σε μια custom προσέγγιση. Ο Rob Watts υπογράφει τη γενική φιλοσοφία, τη δομή του DSP και τα ίδια τα φίλτρα. Ειδικό ολοκληρωμένο δεν θα συναντήσετε πουθενά και με αυτή την προσέγγιση η Chord έχει χαράξει τη δική της ιστορία στο ψηφιακό audio.
Ο Qutest, ο οποίος παρουσιάστηκε το 2018, βασίζεται στο ψηφιακό κομμάτι του DAC/Ενισχυτή ακουστικών Hugo 2 και αυτό σημαίνει πολλά για όσους γνωρίζουν την Chord. Όσοι δεν τη γνωρίζουν, θα έχουν την ευκαιρία να τη μάθουν στις σελίδες που ακολουθούν.
Πρόσωπα και πράγματα…
Εκτός από τον Rob Watts, τον άνθρωπο που σχεδιάζει τα ψηφιακά της Chord (και όχι μόνο), ένα άλλο πρόσωπο που πρέπει να γνωρίζετε είναι ο John Franks. Πρόκειται για τον άνθρωπο που βρίσκεται πίσω από τη νέα γραμμή των συσκευών της εταιρίας, τον σχεδιαστή του σασί του κορυφαίου προενισχυτή Ultima Pre 3 και, εν προκειμένω, αυτόν που υπογράφει τον Qutest σε ό,τι αφορά το μηχανικό μέρος. Οι βασικές αλλαγές που έχουν γίνει εντοπίζονται στο σασί, το οποίο έχει πολύ πιο καθαρές γραμμές, όντας ένα αυστηρό παραλληλεπίπεδο, από αλουμίνιο, το οποίο είναι φινιρισμένο άψογα και, υποχρεωτικά, μαύρο (δεν υπάρχει προς το παρόν ασημί έκδοση). Τα δύο άλλα βασικά χαρακτηριστικά της Chord έχουν, πάντως, διατηρηθεί: Τόσο το φωτιζόμενο άνοιγμα στο επάνω μέρος, μέσα από το οποίο φαίνεται το κύκλωμα όσο και οι χαρακτηριστικοί, χρωματικώς κωδικοποιημένοι, σφαιρικοί διακόπτες που κάνουν αμέσως αναγνωρίσιμη τη συσκευή ως “Chord” είναι παρόντα. Στην πρώτη περίπτωση, το χρώμα του φωτισμού αλλάζει ανάλογα με το sample rate στο οποίο έχει κλειδώσει η ψηφιακή είσοδος, ενώ στη δεύτερη, ο χρήστης έχει στη διάθεσή του δύο διακόπτες, έναν για την επιλογή του ψηφιακού φίλτρου και έναν και την επιλογή της εισόδου. Το αντάλλαγμα για αυτή την, έξω από τα συνηθισμένα, αισθητική είναι ότι πρέπει να μάθεις τα χρώματα και σε τι αντιστοιχούν. Δεν είναι δύσκολο. Στην αρχή το καλογραμμένο εγχειρίδιο θα σε βοηθήσει.
Οι δυνατότητες σύνδεσης που προσφέρει ο Qutest είναι -σχεδόν- οι συνήθεις. Αυτό σημαίνει ότι ο χρήστης έχει στη διάθεσή του οπτική (Toslink) και δύο ομοαξονικές εισόδους (επίχρυσα BNC) καθώς και θύρα USB Type-B για σύνδεση με υπολογιστή. Το “σχεδόν” αφορά την δυνατότητα χρήσης των δύο ομοαξονικών εισόδων ταυτόχρονα, σε μια ειδική συνδεσμολογία (Dual Mode), η οποία επιτρέπει τον διπλασιασμό του sample rate που υποστηρίζεται. Η Chord δεν δίνει λεπτομέρειες εδώ, αφήνοντας να υπονοηθεί ότι πρόκειται για σύνδεση που αφορά τη συνεργασία του Qutest με μελλοντικές συσκευές της εταιρίας. Η αναλογική έξοδος προς τον προενισχυτή είναι single ended (RCA). Ένα απλό εξωτερικό τροφοδοτικό (πακ) χρησιμοποιείται για την τροφοδοσία της συσκευής με DC. Ως επιπρόσθετη δυνατότητα που θα κάνει τη ζωή του χρήστη πιο εύκολη θα πρέπει, επίσης, να λογιστεί και η δυνατότητα ρύθμισης της στάθμης εξόδου, σε τρία επίπεδα, 1Vrms, 2Vrms και 3Vrms (@0dBFS).
Ψηφιακός (εσωτερικός) Κόσμος…
Η ουσία του Qutest βρίσκεται, φυσικά, στο εσωτερικό του. Εδώ σε μια σχετικώς μικρή πλακέτα (με εξαρτήματα και στις δύο όψεις) η οποία βρίσκεται τοποθετημένη σε μια ειδικά σχεδιασμένη εσοχή στη βάση, βρίσκονται τα εργαλεία που χρησιμοποιεί ο Watts για να κάνει τα… μαγικά του. Η συσκευή δεν χρησιμοποιεί ειδικά τσιπ για καμία λειτουργία της: Ένας μικροελεγκτής της Atmel ελέγχει τη συσκευή (και τον επιλογέα εισόδων) και ένα FPGA της Xilinx (της σειράς Artix 7) τρέχει όλο το DSP, περιλαμβανόμενου του USB interface.
Ο μετατροπέας χρησιμοποιεί ψηφιακό φίλτρο WTA (Watts Time Allignment) με 49.152 συντελεστές. Η συγκεκριμένη υλοποίηση υλοποιείται με 45 πυρήνες DSP του Xilinx (στα 208ΜΗz), περιλαμβάνει δύο στάδια με oversampling 16x το κάθε ένα και επιτρέπει στον χρήστη να επιλέξει φίλτρα που εκμεταλλεύονται αυτή τη δομή. Ο μετατροπέας περιλαμβάνει τέσσερις επιλογές, ως συνδυασμό ενός ή δύο σταδίων WTA (16x και 256x) και της εφαρμογής ή όχι ενός φίλτρου υψηλών συχνοτήτων, το οποίο είναι βελτιστοποιημένο και για αναπαραγωγή αρχείων DSD. Τα τέσσερα φίλτρα αναγνωρίζονται με τις γνωστές, κάπως λογοτεχνικές, ονομασίες που έχει υιοθετήσει η Chord για τον Hugo 2 (Incisive Neutral, Warm και τις δύο εκδοχές τους με φίλτρο αποκοπής υψηλών), οι οποίες, πάντως εξηγούνται με αρκετή σαφήνεια στο εγχειρίδιο χρήσης. Ο Watts είναι επίσης θερμός υποστηρικτής της “βαριάς” μορφοποίησης θορύβου (noise shaping) και ο Qutest τρέχει ένα noise-shaper 7ης τάξης. Η καταστολή του εισερχόμενου jitter γίνεται με τη βοήθεια ενός ψηφιακού PLL (DPLL).
Η μετατροπή του ψηφιακού σήματος σε αναλογικό, γίνεται με ένα κύκλωμα αποτελούμενο από διακριτά εξαρτήματα, κυρίως flip-flop, και βρίσκεται μέσα στον βρόχο του noise-shaper. Ο χρονισμός του γίνεται από ένα τοπικό clock στα 104MHz, ώστε να ελαχιστοποιείται το jitter το οποίο οφείλεται στο noise-shaping. Η Chord ονομάζει το κύκλωμα αυτό Pulse Array και διάφορες εκδόσεις του χρησιμοποιούνται σε συσκευές της εδώ και κάποια χρόνια. Ο Qutest βασίζεται σε Pulse Array 10 στοιχείων.
Το αναλογικό στάδιο ακολουθεί, όπως θα περίμενε κάποιος, τη γενικότερη λογική της συσκευής και είναι υλοποιημένο με διακριτούς ημιαγωγούς σε τάξη Α. Με τον μεγεθυντικό φακό στο χέρι, μπορείς να βρεις δύο τελεστικούς OP07C, αλλά πριν πεις “σας έπιασα!” αναγνωρίζεις ότι πρόκειται για το DC servo, το οποίο απαιτεί μερικά δευτερόλεπτα για να σταθεροποιηθεί κατά το On, χρόνος που σηματοδοτείται αναλόγως από την εναλλαγή χρωμάτων στο “παράθυρο” της συσκευής.
Ο Watts δεν θα συμβιβαζόταν με κάτι λιγότερο από 32-bit/768kHz και DSD 8x για τη διαχείριση του σήματος και αυτές είναι οι επιδόσεις του Qutest μέσω της θύρας USB. Μέσω των συμβατικών ψηφιακών εισόδων θα πρέπει να αρκεστείτε στα 24/96, μέσω της οπτικής εισόδου και στα 32/384 μέσω των ομοαξονικών εισόδων. Αν χρησιμοποιηθεί το Dual Mode (και οι δύο ομοαξονικές ταυτόχρονα) τότε είναι δυνατή η διαχείριση μέχρι 32/768. Ενδιαφέρουσα περίπτωση, υπό την προϋπόθεση ότι του μετατροπέα προηγείται ένα καλό upsampler με ανάλογες επιδόσεις.
Στην πράξη…
Το μικρό μέγεθος του Qutest διευκολύνει την τοποθέτηση του, ακόμη και σε ρακ με περιορισμένο χώρο και οι φωτιζόμενοι διακόπτες επιτρέπουν στον χρήστη να διακρίνει εύκολα την κατάσταση λειτουργίας του. Η επιλογή του ψηφιακού φίλτρου ακολουθεί την πεπατημένη: Οι διαφορές μεταξύ των τεσσάρων επιλογών είναι μικρές αλλά ανιχνεύσιμες με λίγη προσοχή και δεν υπάρχει “καλύτερη”, μόνο προτιμητέα, με βάση την άποψη του ακροατή και τις ιδιαιτερότητες του προγράμματος. Κάναμε τη δοκιμή χρησιμοποιώντας την επιλογή “Incisive Neutral”, αλλά για συγκεκριμένες παραγωγές το φίλτρο “Warm” οδήγησε, υποκειμενικά, σε ένα αποτέλεσμα πιο φιλικό στο αυτί, χωρίς πάντως υπερβολικές διαφοροποιήσεις. Ακριβώς αυτό που περιμένεις από κάποιον που γνωρίζει τη… δουλειά, όπως ο Watts.
Η πρώτη εντύπωση που αποκομίζεις ακούγοντας τον Qutest είναι εξόχως καθοριστική. Από τα πρώτα δευτερόλεπτα είναι εμφανές ότι βρίσκεσαι απέναντι από ένα σοβαρό ψηφιακό εργαλείο με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αυτό σημαίνει ότι πήρα πολύ καλή αίσθηση διαφάνειας και πολύ καλή απόδοση των μικρολεπτομερειών, χωρίς ίχνος σκληρότητας ή αιχμηρών υψηλών συχνοτήτων. Το Qutest είναι πραγματικά “αόρατο” όταν μετέχει σε ένα σύστημα, κάνοντας αισθητή την παρουσία του μόνο λόγω των βελτιώσεων που προσφέρει και αυτές εντοπίζονται -πρωτίστως- στην εικόνα και δευτερευόντως στην τονική ισορροπία.
Σε ό,τι αφορά τη δεύτερη, το σύστημα με τον μετατροπέα της Chord ακούστηκε ουδέτερο, με πολύ καλή απόδοση των πολύ χαμηλών συχνοτήτων, εξαιρετική απόδοση του παλμού και του όγκου και πολύ καλή μεταφορά του ρυθμικού μέρους. Το αποτέλεσμα είναι επιβλητικό, κατά περίπτωση, με πολύ καλά μικροδυναμικά, γεμάτο, χωρίς την παραμικρή αίσθηση υπερβολής.
Η μεσαία περιοχή ακούστηκε αναλυτική, στη σωστή απόσταση από τον ακροατή, με εξαιρετική αίσθηση διαφάνειας και ισορροπημένη φωτεινότητα. Ο ακροατής βρίσκεται απέναντι από μια σκηνή που μεταφέρει όλες τις λεπτομέρειες της ηχογράφησης, με τρόπο που δεν κουράζει και δεν καταπιέζει.
Η απόδοση των υψηλών συχνοτήτων δημιουργεί την αίσθηση της έκτασης, έχει πολύ καλά χρονικά χαρακτηριστικά και συμπληρώνει με τρόπο ιδανικό το υπόλοιπο φάσμα, δημιουργώντας ένα ισορροπημένο αποτέλεσμα, με εξαιρετική αίσθηση ομοιογένειας και ελέγχου.
Η στερεοφωνική εικόνα που δημιουργεί το Qutest είναι, ίσως, το πιο δυνατό του σημείο (πιθανώς λόγω της ακρίβειας στο πεδίο του χρόνου που εξασφαλίζει η προσέγγιση του Watts). Ο ακροατής εισπράττει ένα αποτέλεσμα εξαιρετικά πειθαρχημένο και σταθερό, με αυστηρό καθορισμό των ορίων της σκηνής, εξαιρετική αίσθηση του βάθους και περιγραφή του αέρα και άριστη απόδοση των διαστάσεων του χώρου της ηχογράφησης. Η απόσταση μεταξύ των μεμονωμένων οργάνων είναι σαφής, όπως και η περιγραφή της κίνησης και το τελικό αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα φυσικό και “παρόν” στον χώρο ακρόασης.
Εν κατακλείδι, το Qutest είναι ένας από τους καλύτερους μετατροπείς d/a που έχουμε δοκιμάσει το τελευταίο διάστημα. Λειτουργικός, ισορροπημένος σχεδιαστικά και με πολύ καλό ήχο, αποτελεί μια τρανή απόδειξη πως όταν ξέρεις τι κάνεις, όλα έχουν κάποια περιθώρια βελτίωσης, ενίοτε σημαντικά. Με βάση αυτά, αποτελεί μια εξαιρετική αγορά και θέτει ένα επίπεδο αναφοράς σε αυτή την κατηγορία τιμής.
Overview
Chord Electronics Qutest
Περιγραφή: USB DAC
Ψηφιακές είσοδοι: 2x Ομοαξονική (BNC), 1x οπτική (Toslink), 1x USB (Type-B)
Αναλογικές έξοδοι: 1x Single Ended (RCA).
DSP: Custom ψηφιακό interface, Custom upsampler, Custom D/A (FPGA Xilinx)
Sample rates: 24/96 (Toslink), 32/384 (Coaxial), 32/768 (Coaxial/Dual Mode), 32/768 και DSD 512 (USB).
Άλλες δυνατότητες: Επιλογή ψηφιακού φίλτρου, επιλογή μέγιστης στάθμης εξόδου.
Διαστάσεις: 160x72x41 (mm, πxβxυ)
Βάρος: 770gr
Τιμή: €1.670
Info: All About Audio Video, τηλ.: 213-0998.206, aaav.gr
https://chordelectronics.co.uk/
Το review είναι από τον Δημήτρη Σταματάκο για το περιοδικό YELLOWBOX. Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση (μερική ή ολική) χωρίς την έγγραφη άδεια του περιοδικού._YB
