Μπορεί να έχει περάσει ακριβώς μισός αιώνας από τότε που προβλήθηκε για πρώτη φορά στις αίθουσες (Μεγάλη Βρετανία: Νοέμβριος 1971, ΗΠΑ: 22 Δεκεμβρίου 1971) η ταινία του Σαμ Πέκινπα «Αδέσποτα Σκυλιά» (“Straw Dogs”, δηλαδή «Αχυρένια Σκυλιά»), όμως είναι σαν να γυρίστηκε χθες – όπως εξάλλου συμβαίνει με όλα τα αριστουργήματα της 7ης Τέχνης.
Σαμ Πέκινπα
Ποιος ήταν όμως ο σκηνοθέτης Σαμ Πέκινπα; Λίγα βιογραφικά στοιχεία έχει νόημα να μεταφερθούν, επειδή, στην περίπτωση του Πέκινπα, η ζωή και το σινεμά του ήταν πολύ στενά συνδεμένα.
Ο Σαμ Πέκινπα, αμερικανός σκηνοθέτης πολλών μνημειακών ταινιών, όπως του εντυπωσιακού γουέστερν «Άγρια Συμμορία» (1969), είχε γεννηθεί στο Φρέσνο της Καλιφόρνιας το 1925 και πέθανε στην ίδια πολιτεία, 59 χρόνια αργότερα, το 1984. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Σαμ Πέκινπα υπηρέτησε στην Κίνα, κατά τη διάρκεια των σινο-ιαπωνικών συγκρούσεων, έχοντας γίνει μάρτυρας βίαιων γεγονότων (βασανιστηρίων, δολοφονιών κ.λπ.), τα οποία φαίνεται πως τον επηρέασαν αποφασιστικά, αργότερα, ως δημιουργό.
Σπουδάζει τα της τέχνης του, στην πατρίδα του, μπαίνει σε κινηματογραφικά συνεργεία και δουλεύει για άλλους, στη δεκαετία του ’50, γράφοντας και σκηνοθετώντας επεισόδια σε τηλεοπτικές σειρές (“Broken Arrow”, “The Rifleman”, “The Westerner” κ.λπ.), πριν ξεκινήσει να ετοιμάζει την πρώτη δική του ταινία “The Deadly Companions” (1961), ένα πρωτόλειο γουέστερν, στο οποίο έδειχνε, συμπυκνωμένα, πολλά από εκείνα τα θέματα που θα τον απασχολούσαν στη συνέχεια.
Επηρεασμένος από το πάθος του για το αλκοόλ, ο Σαμ Πέκινπα δεν θα μπορέσει να οικοδομήσει τις καλύτερες των σχέσεων μέσα στα στούντιο, μπαίνοντας συχνά «στο μάτι» των παραγωγών και στις ανάλογες «μαύρες λίστες». Παρά ταύτα θα κατορθώσει να σκηνοθετήσει κάμποσες ταινίες, μερικές από τις οποίες θεωρούνται σήμερα κλασικές, όπως οι: “The Getaway” (1972), “Pat Garrett & Billy The Kid” (1973), «Φέρτε μου το Κεφάλι του Αλφρέντο Γκαρσία» (1974), «Ο Σιδηρούς Σταυρός» (1977) κ.ά.
Ένα από τα αριστουργήματά του υπήρξε φυσικά και το «Αδέσποτα Σκυλιά», που είχε για βασικούς πρωταγωνιστές τους Ντάστιν Χόφμαν και Σούζαν Τζορτζ και ήταν βασισμένο στη νουβέλα του Gordon M. Williams “The Siege of Trencher’s Farm” (1969). Γράφει ο Δημήτρης Κολιοδήμος στο βιβλίο του «Σαμ Πέκινπα» [Αιγόκερως, 1984]:
«Στην ταινία ο Ντέιβιντ Σάμνερ, ένας αμερικανός μαθηματικός, ένας διοπτροφόρος διανοούμενος, έρχεται με τη γυναίκα του Έιμυ να ζήσει και να εργαστεί για ένα χρόνο σ’ ένα ήσυχο χωριό της Κορνουάλης, όπου είχε γεννηθεί η Έιμυ. Νοικιάζει ένα παλιό αγροτικό σπίτι, τη φάρμα του Τρέντσερ, και προσλαμβάνει μερικούς χωρικούς για να φτιάξουν το γκαράζ και τη στέγη.(…) Η Έιμυ, περήφανη που μπόρεσε να βρει έναν Αμερικανό, που ο ήσυχος χαρακτήρας του βρίσκεται σε αντίθεση με τους παλιούς τύπους με τους οποίους είχε μεγαλώσει, χαίρεται και καυχιέται. Η επιθυμία του άνδρα της για απομόνωση, όμως, της δίνει πολύ λίγες ευκαιρίες να το πράξει μπροστά σε οποιονδήποτε άλλον, εκτός απ’ αυτούς που δουλεύουν στο σπίτι. Και, φυσικά, αυτοί αρχίζουν να δυσφορούν και πολύ σύντομα αρχίζουν να εκμεταλλεύονται κάθε ευκαιρία για να ταπεινώσουν τον Σάμνερ – με αποτέλεσμα, σιγά-σιγά, η αρχική τους πλάκα να μεταμορφωθεί σε μια αιματηρή τελετουργία».
Straw dogs, δηλαδή «αχυρένια σκυλιά», είναι όλοι οι ήρωες της ταινίας, γιατί όλοι άγονται και φέρονται από ακραία ένστικτα, που τους οδηγούν να βουτήξουν στη βία. Δεν αποφασίζουν οι ίδιοι, για τις πράξεις τους, αλλά οι αρχέγονες ορμές τους. Στην ταινία δεν υπάρχουν καλοί και κακοί και η βία δεν είναι λυτρωτική, όπως συμβαίνει με τις ταινίες του Σέρτζιο Λεόνε για παράδειγμα, αλλά καταδικαστική για όλους. Το ότι κάποιοι επιβιώνουν, στο τέλος, είναι απλά νομοτελειακό. Γιατί οι «άγγελοι της βίας» οφείλουν να ζήσουν, μεταφέροντας το κακό παρακάτω. Αν όλοι πέθαιναν θα υπήρχε μια εξιλέωση, στα μάτια του θεατή. Στα «Αδέσποτα Σκυλιά» δεν υπάρχει. Στην πράξη πρόκειται για μια βαθιά αντι-θρησκευτική ταινία. Το κακό δεν αντιμετωπίζεται με το καλό, αλλά προστιθέμενο σε ένα άλλο μεγαλύτερο κακό σε οδηγεί τελικά στα Τάρταρα.
Στην ταινία υπάρχουν αρνητικοί χαρακτήρες όλων των τύπων. Άντρες, που υποτιμούν τις γυναίκες τους, γιατί τους διακόπτουν από την… επίλυση μαθηματικών εξισώσεων, αφήνοντάς τες παραπεταμένες και μόνες – κι εκείνες, όχι για να τους εκδικηθούν, αλλά γιατί είναι στη φύση τους (κατά τον Πέκινπα), απολαμβάνουν, κατά βάθος, να κάνουν έρωτα με ξένους δια της βίας.
Ο «τρελός του χωριού» τον οποίον συμπονάς, γιατί τον χλευάζει ο περίγυρος (δηλαδή η κοινωνία), είναι βιαστής και δολοφόνος. Ο περίγυρος εν τω μεταξύ έχει ένστικτα Νεάντερταλ, είναι όχλος, που μπορεί να καταστρέψει την περιουσία σου και να σε σκοτώσει για ένα καπρίτσιο.
Οι αρχές, που θα μπορούσε να επιβάλλουν μια τάξη στο χάος, βγαίνουν από τη μέση γρήγορα, γιατί δεν είναι λιγότερο διεφθαρμένες. Φίλοι, γνωστοί, συνεργάτες κ.λπ. δεν υπάρχουν. Όλοι λειτουργούν για πάρτη τους και κατά βάση είναι εκφραστές διαφόρων όψεων του κακού, έχοντας βγει με «δίωρη» από την Κόλαση.
Η συγκλονιστική πολιορκία του σπιτιού (του μαθηματικού) από τον όχλο είναι προφανώς ο αγώνας για την επιβίωση, για την οποία είσαι υποχρεωμένος να μεταχειριστείς τα πάντα. Χωρίς «εσωτερικές» αγωνίες και ηθικές αντιστάσεις.
Στο τέλος, βέβαια, κάποιοι θα επιβιώσουν, μέσα από ένα από τα πιο ανελέητα κρεσέντι βίας που μπορεί να δεις στο σινεμά, αλλά δεν είναι οι λιγότερο αθώοι αναγκαστικά, παίρνοντας κι εκείνοι ένα δρόμο χωρίς γυρισμό…
Το βέβαιο είναι πως στο σινεμά του Σαμ Πέκινπα δεν υπάρχει… όχι παράθυρο, αλλά ούτε χαραμάδα αισιοδοξίας. Ο άνθρωπος βάλλεται συνεχώς και εν τέλει κατακυριεύεται από τα πιο άγρια ένστικτά του – που μπορεί να είναι εν υπνώσει, αλλά με την πρώτη ευκαιρία είναι έτοιμα να αναδυθούν, διαλύοντας όλα εκείνα, που θα μπορούσε να τον διακρίνουν από το ζώο.
Η ταινία «Αδέσποτα Σκυλιά» προβλήθηκε στην Ελλάδα τον Μάρτιο του 1972, ενώ την ίδια χρονιά τυπώθηκε και το βιβλίο του Γκόρντον Μ. Γουίλλιαμς, με τον ίδιο τίτλο, σε έκδοση «τσέπης Άγκυρας».
Το άρθρο είναι του Φώντα Τρούσα και δημοσιεύεται στο ενδέκατο τεύχος του YELLOWBOX που κυκλοφορεί στα περίπτερα._YB
