Τάνια Τσανακλίδου:
Χρειαζόμαστε Τρυφερούς Ανθρώπους
Β: Τάνια, πως θα ξεκινήσει η ενασχόληση σου με την τέχνη;
Τ: Η τέχνη για εμένα είναι ένας ολόκληρος κόσμος, ένα δεύτερο σύμπαν, κι εγώ από μικρή ένιωθα οικειότητα μ’ αυτό το σύμπαν, το να βρίσκομαι σ’ αυτό το σύμπαν ήταν απόλυτα φυσικό. Δεν είχα προσλαμβάνουσες αλλά από τεσσάρων χρονών μιλούσα για την σκηνή, και μετά, στα οχτώ, όταν είδα κάτι φωτογραφίες, πήγα μόνη μου και ζήτησα να μπω στο παιδικό θέατρο. Στα εννιά γράφτηκα στη δημοτική βιβλιοθήκη, στα δώδεκα ήμουν το μικρότερο μέλος της Κινηματογραφικής Λέσχης Θεσσαλονίκης, στα δεκαπέντε είχα την επιθυμία να μάθω να φωτογραφίζω.
»Η μητέρα μου χαιρότανε όταν κάποιο από τα παιδιά εκδήλωνε καλλιτεχνικό ενδιαφέρον και παρά το γεγονός πως δεν υπήρχε η οικονομική άνεση, πήγαινε αμέσως για να μας πάρει ό,τι χρειαζόμασταν. Για παράδειγμα, εμένα μου είχε πάρει τότε μια φωτογραφική μηχανή. Κι αντίστοιχα, στον αδελφό μου, που του άρεσε η ζωγραφική, πήγε και του πήρε τα απαραίτητα υλικά για να μπορεί να ζωγραφίζει. Είναι εξαιρετικά σημαντικό οι γονείς να μην σου κλείνουν αυτούς τους ορίζοντες κι οι δικοί μου, ευτυχώς, ήταν άνθρωποι πολύ υποστηρικτικοί, όχι μόνο σ’ εμάς ή τα ενδιαφέροντα μας, αλλά στην ομορφιά γενικά.
»Ως παιδί, αντιλαμβανόμουν την τέχνη ως μια προέκταση του παιχνιδιού… Αυτό με τράβηξε αρχικά στην τέχνη… Ήταν κάτι σαν παιχνίδι… Κι εγώ αγαπούσα πολύ το παιχνίδι, έπαιζα πάρα πολύ… Είχα την τύχη να έχω τέσσερα αδέλφια κι από την ώρα που ξυπνούσα μέχρι την ώρα που κοιμόμουν, έπαιζα. Με το παιχνίδι, έμαθα να μην ενεργώ παθητικά, αλλά ενεργητικά. Δεν υπήρχε τηλεόραση τότε. Σαν παιδιά, δεν ήμασταν παθητικοί δέκτες του έξω κόσμου. Ενεργώντας αντιλαμβανόμασταν τα πράγματα.
»Διάβαζα επίσης πάρα πολύ κι έβλεπα ταινίες στη Λέσχη. Μεγαλώνοντας, ξεκίνησα να σπουδάζω Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο, αλλά στην πραγματικότητα ήθελα να γίνω σκηνοθέτης. Έχω αγάπη για το σινεμά, από τότε είχα, κι ήθελα να πάρω υποτροφία για να πάω στη Νέα Υόρκη – επειδή εκεί υπήρχανε πανεπιστημιακές σπουδές κινηματογράφου. Στη Δραματική σχολή πήγα αρχικά για να δω πως λειτουργούν οι ηθοποιοί. Όμως μετά μου άρεσε. Και συνέχισα γιατί ήμουν άνθρωπος που ακολουθούσα τα πράγματα που μου άρεσαν. Έτσι έγινε και σπούδασα και θέατρο. Τότε δεν μιλούσα καθόλου για τραγούδι. Αλλά όσο ακολουθούσα αυτά που μου άρεσαν, το ένα έφερνε τ’ άλλο.
»Γενικά στη ζωή μου ακολούθησα νομίζω τη ροή της ίδιας της ζωής… Ποτέ δεν έβαλα στόχους για τους οποίους θα έπρεπε να κάνω θυσίες. Όχι. Ποτέ δεν έβαλα κανένα τέτοιο στόχο. Αντίθετα. Αφέθηκα… Αφέθηκα στη ζωή πηγαίνοντας εκεί που με πήγαινε το ένστικτο και το συναίσθημα μου. Ορισμένες φορές γινόντουσαν βέβαια και λάθη… Παρ’ όλα αυτά, εγώ θεωρώ πως και τα λάθη είναι πολύτιμα…Τα λάθη είναι ο μεγαλύτερος δάσκαλος στη ζωή μας. Δεν υπάρχει περίπτωση να μάθεις πράγματα αν δεν λαθέψεις κι αν δεν το πληρώσεις επίσης το λάθος σου με κάποιον τρόπο. Προχωρώντας, άλλοτε θα βρεθείς σε ξέφωτα κι άλλοτε σε δυστροπίες. Δεν γίνεται να το αποφύγεις αυτό.
»Όσον αφορά εμένα, και τη δική μου διαδρομή, τους δρόμους που πήρα τους άνοιξα πάντως μόνη μου. Κανένας δεν μου είπε που να πάω ή τι να κάνω. Μόνη μου πήγα εκεί που ήθελα να πάω και, γενικά, μόνη μου επιλέγω το δρόμο μου.
»Μου αρέσει να ζω έτσι, να είμαι ανεξάρτητη. Ποτέ δεν ονειρεύτηκα τον εαυτό μου μέσα σ’ ένα γάμο, ποτέ δεν ονειρεύτηκα να κάνω οικογένεια. Για εμένα είναι απαραίτητο να νιώθω ελεύθερη αλλά φυσικά, η ελευθερία χρειάζεται και όρια. Είναι σημαντικό η ελευθερία μας να μην προσβάλει ή να μην περιορίζει τις ελευθερίες του διπλανού μας… Όσο δεν ενοχλούμε τους άλλους από τη δική μας ελευθερία, μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι και να πράττουμε όπως νομίζουμε.
“Η ελευθερία μας είναι μέγιστο αγαθό. Και στην τέχνη και στη ζωή. Παντού. Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς να εκφραζόμαστε ελεύθερα, χωρίς να εκφράζουμε την αλήθεια μας – για εμένα, αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος να υπάρξεις”.
Β: Έχω την αίσθηση πως σε χαρακτηρίζει η ανάγκη σου για ελευθερία και αλήθεια.
Τ: Μα, δεν μπορείς να ζήσεις μέσα στο ψέμα! Με το ψέμα οδηγείσαι σε άβυσσο και μετά φτάνει μια στιγμή στη ζωή σου που δεν ξέρεις ποιος είσαι. Κι αυτό είναι κάτι πολύ σοβαρό… Χάνεις τον εαυτό σου έτσι, ενώ το ζητούμενο είναι ακριβώς το αντίθετο… Πρέπει να ψάξουμε και να γνωρίσουμε αληθινά τον εαυτό μας, αυτό είναι πολύ ουσιαστικό….Το να κατανοήσει κάποιος τη φύση του, και να εξελίξει τον εαυτό του στο μέτρο του δυνατού, είναι μεγάλο έργο, ίσως το ύψιστο έργο στη ζωή ενός ανθρώπου… Και κάθε ανθρώπινο ον οφείλει να ασχοληθεί μ’ αυτό το κομμάτι της εξέλιξη του… Δεν μπορούμε να ερχόμαστε στη ζωή, ας πούμε, ως άγγελοι και να καταλήγουμε διάβολοι. Όσο ζούμε, πρέπει να καταφέρουμε να ανελιχθούμε σε μια άλλη σφαίρα, πιο πνευματική, πιο αρμονική.
»Ωστόσο, όταν δεν είμαστε αληθινοί σαν άνθρωποι, καμία εξέλιξη, καμία πρόοδος δεν είναι δυνατόν να συμβεί… Η αλήθεια σε απελευθερώνει. Και δημιουργεί επίσης υγιείς σχέσεις. Πρώτα με τον εαυτό μας κι ύστερα με τους άλλους. Κι αυτό είναι κάτι εξίσου σημαντικό επειδή είμαστε πλάσματα που σχετιζόμαστε σ’ αυτήν τη ζωή. Δεν είμαστε ολομόναχοι. Όσο ανεξάρτητοι κι αν είμαστε, όσο ανεξάρτητη κι αν είμαι εγώ, και πάλι, μέσα από σχέσεις εξελίσσομαι. Και μέσα από σχέσεις αντιλαμβάνομαι κι εμένα. Μόνη, ολομόναχη δεν θα μπορούσα να καταλάβω τίποτα. Αλλά καθώς συσχετίζομαι με τον έξω κόσμο, και με το σύμπαν, αντιλαμβάνομαι τι συμβαίνει και ποια είμαι. Κι επίσης γιατί είμαι αυτό που είμαι.
»Ωστόσο σήμερα, ζούμε δυστυχώς πολύ μόνοι μας… Δεν μας αφορά καθόλου ο διπλανός μας… Υπάρχει σκληρότητα. Και γι’ αυτό κι αν δεν έχεις εσωτερικές αντιστάσεις είναι πιο εύκολο να ξεφύγεις… Κι από άγγελος που λέγαμε να καταλήξεις κάτι άλλο. Προσωπικά, συγκλονίζομαι από την ανθρώπινη κακία. Με συγκλονίζει το πόσο φθονεροί και σιχαμένοι μπορούμε να γίνουμε οι άνθρωποι. Και με συγκλονίζει ότι κάθε μέρα πρέπει να κάνουμε αγώνα για να μην γίνουμε το ίδιο αναίσθητοι όσο κάποιοι άλλοι. Θέλει συνεχή έλεγχο. Γιατί υπάρχει γύρω μας πολύ κυνισμός. Και πρώτα-πρώτα υπάρχει κυνισμός σ’ αυτούς που μας κυβερνάνε. Όμως ο κυνισμός αυτής της κυβέρνησης αντανακλά τελικά και τον δικό μας κυνισμό, τον κυνισμό της κοινωνίας. Αντανακλά τον κυνισμό όλων εκείνων που ψήφισαν αυτή την κυβέρνηση και τους λόγους για τους οποίους την ψήφισαν.
»Ζούμε μια τεράστια κρίση αξιών. Ζούμε σε μια εποχή που λείπει από την κοινωνία ένα ισχυρό αξιακό σύστημα. Από τη δεκαετία του ’80 ξεκίνησε αυτό. Τότε ξεκίνησε αυτή η πτώση του αξιακού μας συστήματος. Τότε άρχισαν να συντελούνται όλα τα εγκλήματα και να τα συνηθίζουμε. Τότε η φιλοσοφία του Αίμα Σπέρμα άρχισε να γίνεται δημοφιλής. Αίμα και Σπέρμα – αυτά ήταν τα συστατικά των πωλήσεων και της επιτυχίας. Το αίμα, δηλαδή η βία, και το σπέρμα, κοίτα όμως τελικά που μας οδήγησαν. Εσύ βέβαια είσαι πιο μικρή, εσύ βλέπεις μόνο το αποτέλεσμα και δεν έχεις δει το πως φτάσαμε ως εδώ.
Β: Αν μπορούσες Τάνια να αλλάξεις αυτό το σύστημα πάνω σε ποιες αξίες θα το έχτιζες;
T: Αν ήταν στο χέρι μου, θα έφτιαχνα μια κοινωνία όπου ο κάθε άνθρωπος θα προσπαθούσε να καλυτερέψει, να εξελίξει τον εαυτό του όπως συζητούσαμε και πριν, ενώ, ταυτόχρονα, θα ένιωθε αναπόσπαστο κομμάτι με το Όλον. Και θα έφτιαχνα μια κοινωνία που ο κάθε άνθρωπος θα ένιωθε πως η ευτυχία του διπλανού του προϋποτίθενται για να είναι ευτυχής και ο ίδιος. Αυτός είναι ένας τρόπος για να είναι μια κοινωνία υγιής και υποστηρικτική απέναντι στον Άνθρωπο. Τώρα… Όσον αφορά την ανθρώπινη απληστία… Ναι, κάποια στιγμή θα φτάσουμε κι εκεί… Και θα καταλάβουμε πως το χρήμα δεν μπορεί να μας κάνει ευτυχισμένους… Αλλά από την άλλη, η φτώχεια σίγουρα μας κάνει δυστυχείς… Και το υπογραμμίζω αυτό επειδή η φτώχεια είναι ένα τεράστιο ζήτημα… Υπάρχει τεράστια και συστηματική φτωχοποίηση στον κόσμο… Συνεχώς γίνεται αναδιανομή χρημάτων και τα χρήματα πηγαίνουν ολοένα και σε πιο λίγους, ο πλούτος συγκεντρώνεται ολοένα και σε λιγότερα χέρια. Κι είναι ένα είδος ισχυρής βίας αυτή η φτώχεια που ασκείτε πάνω στους πληθυσμούς για να μην μπορούνε να σηκώσουνε κεφάλι.
»Ζούμε σε εποχές εξαθλίωσης. Κι ο κόσμος υποφέρει. Ωστόσο, ενώ μας ληστεύουν από παντού, ενώ περιφρονούν τις ζωές μας τις ίδιες, ενώ καταπατούνται τα δικαιώματα μας και τόσα άλλα, οι άνθρωποι εξακολουθούν να μην αντιδρούν, να μην βγαίνουν στον δρόμο. Το να κάθομαι όμως στο σπίτι μου και να κλαίγομαι για τα βάσανα μου δεν θα λύσει τα βάσανα μου. Το να βγω όμως στο δρόμο και να διεκδικήσω το δίκιο μου, ανοίγει τη ζωή μου, καλυτερεύει τη ζωή μου.
»Εγώ ήμουν δώδεκα χρονών όταν πήγα στην πρώτη μου διαδήλωση. Όχι με τους γονείς μου. Μόνη μου. Και συνεχίζω μέχρι σήμερα να βγαίνω στο δρόμο. Έχω μεγάλη αγωνία, φοβάμαι το να μην γίνω υπάνθρωπος. Έχω τέτοια αγωνία μέσα μου ως προς το να μην μοιάσω στο τέρας, που βγάζω τον εαυτό μου στο δρόμο για να νιώσει άνθρωπος. Το έχω μεγάλη ανάγκη. Γιατί όσο ισχυρές άμυνες κι αν έχουμε, κινδυνεύουμε όλοι. Αλλά είναι απαραίτητο να παραμείνουμε άνθρωποι κι όχι υπάνθρωποι. Είναι απαραίτητο να έχουμε αξιοπρέπεια. Να επιβιώνουμε με αξιοπρέπεια. Η αξιοπρέπεια πρέπει να είναι μια σημαντική αρχή στη ζωή μας, πρέπει να είναι ένας κανόνας που να διέπει όλες μας τις πράξεις κι όλες μας τις σκέψεις. Η αξιοπρέπεια μας βγάζει από το σκοτάδι.
Β: Ίσως έχουμε συνηθίσει στο σκοτάδι, όπως και στη βία που ανέφερες πριν. Διαπιστώνεις πως υπάρχει βία και στην τέχνη;
T: Φυσικά και υπάρχει! Ήδη, από τη δεκαετία του ’80, όπως λέγαμε, η βία αυξήθηκε κατακόρυφα. Και φτάσαμε σήμερα στο σημείο να βλέπουμε μόνο βία – να μας εκπαιδεύουν στη βία! Κοίτα για παράδειγμα τι συμβαίνει σε όλα τα δημοφιλή σίριαλ του Netflix. Σε κάθε επεισόδιο βλέπουμε τόνους αίματος, σάρκες να ξεσκίζονται, σκοτωμούς τον έναν μετά τον άλλον. Σε κανένα από αυτά τα σίριαλ η ανθρώπινη ζωή δεν έχει αξία. Και εμείς τα βλέπουμε όλα αυτά, και όλα αυτά περνάνε μέσα μας, και σε λίγο θα πεθαίνει κάποιος δίπλα μας κι οι υπόλοιποι θα τον κοιτάμε και δεν θα πηγαίνουμε να δώσουμε βοήθεια. Αυτή είναι η ουσία. Μέσα από όλο αυτό και την ανοχή μας στη βία, σε κάθε είδους βία, η ανθρώπινη ζωή χάνει συνεχώς την αξία της. Όμως η ζωή είναι το πιο σπουδαίο πράγμα, είναι ό,τι πιο μεγάλο υπάρχει.
“Χρειαζόμαστε να μάθουμε ξανά την τρυφερότητα. Χρειαζόμαστε τρυφερούς ανθρώπους. Και πρέπει οι άνθρωποι να αρχίσουμε να κοιταζόμαστε ξανά στα μάτια. Γιατί κι αυτό μας λείπει. Μας λείπει το να βλέπουμε ο ένας τον άλλον, και να κοιτάζουμε ο ένας τον άλλον, και να νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλον πραγματικά…”
Β: Από την άλλη, η τέχνη δεν είναι κάτι που, ιδανικά, συμβάλει σε μια γενική βελτίωση του ανθρώπου;
Τ: Η τέχνη, ναι, μέχρι ένα σημείο βοηθάει. Γιατί έχει την δύναμη να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Η τέχνη είναι παρηγορητική. Στις μεγάλες μας αγωνίες, στα μεγάλα μας ερωτήματα, εκεί που δεν έχουμε απαντήσεις, έρχεται η τέχνη και είτε και είτε μας απαντάει, είτε μας παρηγορεί από τον πόνο που κουβαλάμε εξαιτίας της έλλειψης μιας απάντησης. Εγώ μπορεί και να είχα τρελαθεί αν δεν είχα αυτή την γιατρειά από την τέχνη. Και δεν μιλάω μόνο για την άσκηση της τέχνης από την πλευρά μου αλλά κι από το να χαίρομαι τους καρπούς της τέχνης άλλων… Τις μουσικές τους, το θέατρο, μια ταινία, τα βιβλία… Πώς θα ήταν ο κόσμος χωρίς αυτά;
Β: Αυτό ήταν ένα κεντρικό ερώτημα που τέθηκε πέρυσι κι από τους καλλιτέχνες προς την κοινωνία. Εσύ θεωρείς σημαντικούς τους αγώνες διεκδίκησης που έγιναν πέρυσι;
Τ: Οι αγώνες που έγινε πέρυσι από τους καλλιτέχνες για τα εργασιακά τους δικαιώματα είχε τεράστια αξία κι ήταν κάτι που θα έπρεπε να είχε συμβεί εδώ και πολλά χρόνια. Πολλοί καλλιτέχνες δουλεύουν σ’ αυτή τη χώρα σε συνθήκες σλάβου. Τόσο κακοπληρωμένοι είναι. Κι αυτή την στιγμή, με την πανδημία, έχασαν και το μεροκάματο τους εντελώς, έμειναν άνεργοι, άλλαξαν δουλειές. Ποτέ όμως οι καλλιτέχνες δεν είχαμε στήριξη. Εγώ όλα αυτά τα χρόνια, στο χώρο του επαγγέλματος μου, μόνο σε μια περίπτωση ένιωσα στήριξη κι αυτό έγινε όταν η Μελίνα (Μερκούρη) υποχρέωσε ως Υπουργός Πολιτισμού τις δισκογραφικές εταιρίες να μας βάζουν ένσημα με βάση τα πνευματικά μας δικαιώματα. Αν δεν είχε γίνει αυτό κανένας καλλιτέχνης δεν θα έπαιρνε σύνταξη, θα είμασταν όλοι στα φτωχοκομεία.
»Γενικά βέβαια σ’ αυτή τη χώρα πουθενά δεν βλέπεις να υπάρχει στήριξη. Δίνουμε φόρους, εγώ κι εσύ, και πληρώνουμε από την τσέπη μας αλλά ούτε σύστημα Υγείας, ούτε Παιδείας, ούτε τίποτα δεν υπάρχει… Και δυστυχώς, έχουμε αυτή την κυβέρνηση αυτή την στιγμή που βιώνουμε αυτή την σκληρή πραγματικότητα εξαιτίας της πανδημίας… Και πιστεύω πως είναι ό,τι χειρότερο μας συμβαίνει, γιατί είναι βέβαιο πως αυτή η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρετε να προστατεύσει την ανθρώπινη ζωή. Δεν πήρε μέτρα για να στηρίξει πραγματικά το σύστημα Υγείας, να στηρίξει τις ζωές μας, τους ανθρώπους. Υπάρχει πλήρης ανεπάρκεια και κυβερνητική αβουλία. Ο κόσμος βρίσκεται σε οριακή κατάσταση κι αυτή η κυβέρνηση απλώς πληρώνει κανάλια και δημοσιογράφους για να τη λιβανίζουν. Έχουμε επιστρέψει στον Μεσαίωνα μ’ αυτούς, πήγαμε δεκαετίες πίσω. Δεν τους νοιάζει όμως… Γιατί αυτή η κυβέρνηση ήρθε απλώς για να κάνει κάποιες συναλλαγές, κάποιες συμφωνίες, κάποιες μπίζνες και να φύγει…
Β: Επιστρέφουμε λοιπόν στην αξία, την προστασία της ανθρώπινης ζωής.
T:Επιστρέφουμε στην αξία κάθε ζωής γενικά – στην αξία και προστασία του Όλου… Και, ναι, το ομολογώ ότι μπορεί να είμαι ουτοπίστρια. Αλλά, εγώ ονειρεύομαι την στιγμή που δεν θα θεωρείτε το χρήμα υπέρτατο αγαθό αλλά η ανθρώπινη ζωή, ή μάλλον, η ευτυχία! Η ευτυχία θα θεωρείτε το υπέρτατο αγαθό αυτού του κόσμου.
Β: Ακούγεται πράγματι ουτοπικό αυτό…
T: Εγώ δεν νιώθω όμως πως είναι. Γιατί κάπου μέσα μου ειλικρινά πιστεύω ότι κάποτε θα τελειώσει όλο αυτό, όλη αυτή η απάνθρωπη κατάσταση μέσα στην οποία ζει ο άνθρωπος πάνω στον πλανήτη, κάποτε θα τελειώσει. Είμαι βέβαιη πως θα γίνει αυτό, και το πιστεύω επειδή πιστεύω πως όλο αυτό που ζούμε δεν αντέχεται, η ψυχή του ανθρώπου αρρωσταίνει. Όταν λοιπόν φτάσει αυτή η στιγμή, όταν όλη αυτή η κατάσταση αγγίξει ένα όριο, η νέα γενιά, τα νέα παιδιά που γεννιούνται, είμαι σίγουρη πως θα δημιουργήσουν έναν κόσμο με διαφορετικές αξίες και με διαφορετικούς στόχους. Και ήδη αλλάζουν πράγματα. Για παράδειγμα, σήμερα αποδεχόμαστε τη σεξουαλική διαφορετικότητα. Οι νέοι δεν έχουν τα ταμπού που είχαμε εμείς κι αυτό είναι μια βελτίωση του ανθρώπινου είδους.
“Πολλές φορές έχω σκεφτεί πως οι άνθρωποι γινόμαστε ολοένα και χειρότεροι, αλλά μετά αντιλαμβάνομαι πως αυτό που σκέφτομαι δεν είναι απόλυτα σωστό. Οι άνθρωποι, ναι, εξελισσόμαστε και γινόμαστε τελικά καλύτεροι αλλά μ’ έναν άγριο τρόπο”.
Β: Η συνθήκη της πανδημίας πάντως, όσο σκληρή κι αν είναι, θα μπορούσε να μας κάνει να δούμε αλλιώς τη ζωή. Η απώλεια, η τριβή με την σκέψη του θανάτου πάντα σε μετατοπίζει. Είσαι ένας άνθρωπος που έχει βιώσει απώλειες. Εσένα κατά πόσο σε άλλαξαν σαν άνθρωπο οι αποχαιρετισμοί των δικών σου ανθρώπων;
T: Η απώλεια και το πένθος είναι μια δύσκολη κατάσταση να τη διαχειριστείς και όλα θέλουνε το χρόνο τους… Αλλά κι ο χρόνος από μόνος του δεν κάνει τίποτα… Πρέπει να κάνεις προσωπική εργασία… Να κάνεις αυτή τη δουλειά με τον εαυτό σου που λέγαμε στην αρχή… Όλοι βιώσαμε απώλειες, βιώνουμε και θα βιώσουμε κι άλλες… Και, ναι, οι απώλειες μας αλλάζουν, κι είναι ένας τρόπος να αγαπήσουμε παραπάνω τους ανθρώπους, τη ζωή, να γίνουμε καλύτεροι, αλλά οι απώλειες μας αλλάζουν με πολύ πόνο…
Β: Στον αντίποδα του θανάτου βρίσκεται ο έρωτας που επίσης μας αλλάζει…
Τ:Ναι, αλλά βλέπω πως και στον έρωτα ζούμε πια μια απομάγευση… Σήμερα, μοιάζει σαν να στοχεύουμε περισσότερο στην εκτόνωση του ερωτικού συναισθήματος κι όχι στην πλήρη βίωση και εξέλιξη του. Ναι, μένουμε στην εκτόνωση. Κοιτάμε να εκτονώσουμε και όχι να βιώσουμε, και όχι να εμβαθύνουμε στα αισθήματα μας. Κι αυτό είναι κρίμα. Χάνεις πράγματα έτσι. Δεν ζεις την ομορφιά, τη μαγεία, δεν μαθαίνεις τίποτα για εσένα ή τον άλλον, κι ούτε προχωράς σαν άνθρωπος έτσι… Αν δεν συνδεθείς βαθύτερα με τους ανθρώπους, ένα κομμάτι σου δεν ζει… Εγώ νιώθω πως προχώρησα μέσα από τον έρωτα. Στους μεγάλους μου έρωτες, πήγαινα όπου με πήγαιναν… Και δεν έχω μετανιώσει… Και γενικά νομίζω πως αν γυρνούσα πίσω, κι έπαιρνα ξανά τη ζωή μου απ’ την αρχή, δεν θα άλλαζα και πολλά πράγματα… Δεν έχω μετανιώσει γενικά για το ποια είμαι, ποιες επιλογές έκανα, πως έζησα… Στη ζωή μου, έχω ζήσει με πληρότητα.
Β: Σήμερα τι είναι αυτό που σε γεμίζει Τάνια; Τι σε ανατροφοδοτεί;
T: Προσπαθώ να συνδέομαι και να βρίσκομαι συνεχώς σ’ επαφή μ’ αυτό που με περιβάλει, να είμαι σε επαφή με το σύμπαν. Κι αυτό είναι ένα πολύ ευγενές και λυτρωτικό αίσθημα. Και πολύ παρηγορητικό. Λυτρώνει, γιατρεύει μέσα σου ακόμη και το φόβο του θανάτου. Υπάρχουν στιγμές μεγάλης ομορφιάς, που τηn βλέπω και την αισθάνομαι, και ξέρω πως είμαι μέρος αυτής της ομορφιάς… Συνδέομαι μ΄ αυτήν την ομορφιά και τότε νιώθω πως ακόμη κι αν πεθάνω τίποτα δεν θα χαθεί γιατί τίποτα δεν θεωρώ ότι χάνεται σ’ αυτό το σύμπαν που ζούμε. Η ύλη δεν υπάρχει καν, είναι ένας τρόπος η ύλη για να μεταφράζουμε εμείς την ενέργεια… Η ύλη είναι μια μορφή συμπυκνωμένης ενέργειας, αλλά εμείς είμαστε πλάσματα εγκλωβισμένα που ζούμε σε τρεις, άντε σε τέσσερις διαστάσεις. Αν δεν είμασταν εγκλωβισμένοι σ’ αυτό το σχήμα των περιορισμένων διαστάσεων, της περιορισμένης αντίληψης, των περιορισμένων αισθήσεων, θα γνωρίζαμε όλοι πως είμαστε κομμάτι αυτής της ενέργειας… Για εμένα, αυτό είμαι. Είμαι ένα κομμάτι αυτού του σύμπαντος, και μια μορφή συμπυκνωμένης ενέργειας, κι επειδή στο σύμπαν τίποτα δεν χάνεται, εννοείτε πως κι όταν πεθάνω αυτή η ενέργεια κάπου παραμένει… Και μάλλον θα ενωθώ με κάτι το οποίο πάντα νοσταλγώ…Δηλαδή ίσως η πατρίδα μας είναι εκείνη… Μια άυλη πατρίδα…
Β: Ξεκινήσαμε από το σύμπαν της τέχνης, και κλείνουμε με τη σύνδεση μας με ολόκληρο το σύμπαν λοιπόν…
T: Και με τη σύνδεση μας με όλα… Δεν είμαστε εμείς το κέντρο του κόσμου, το κέντρο του σύμπαντος… Ένα κομμάτι του είμαστε, ένα κομμάτι αυτού του σύμπαντος είμαστε όλοι…
Β: Ευχαριστώ Τάνια για την κουβέντα μας.
Τ: Εγώ ευχαριστώ.
