Του Φώντα Τρούσα
.YELLOWBOX. STORIES.
Η διαδρομή από τους Forminx και τους Aphrodite’s Child, μέχρι τα πιο πρόσφατα άλμπουμ του.
Γεννημένος το 1943 στην Αγριά της Μαγνησίας, ο πολύ μικρός Βαγγέλης Παπαθανασίου, μουσικό ταλέντο εκ φύσεως, εντυπωσιάζει σε μία από τις πρώτες παραστάσεις του, μαθητής του δημοτικού ακόμη, τον λογοτέχνη Στρατή Μυριβήλη, ο οποίος είναι ο πρώτος που μένει άναυδος από τις ικανότητές του.
Βρισκόμαστε στα πρώτα χρόνια του ’60 και ο νεαρότατος ακόμη Βαγγέλης, που δεν έχει σταματήσει να ασχολείται με τη μουσική και να συνθέτει, βρίσκεται σ’ ένα από τα πολύ πρώτα γκρουπ της εποχής, τους Forminx.
Είναι η περίοδος της τεράστιας επιτυχίας του “Jeronimo yanka” και των άλλων σπουδαίων τραγουδιών τους (“Say you love me”, “Jenka beat”, “Our last September”, “And maybe more”, η διασκευή στο «Αστέρι του βοριά» του Μάνου Χατζιδάκι ως “A hard night’s day” κ.λπ.), μέσα από τα οποία φέγγει και το συγκρότημα, μα και ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, ως συνθέτης αρκετών απ’ αυτών και οργανίστας τους.
Στο εξωτερικό με τους Aphrodite’s Child
Το 1968 είναι μία καθοριστική χρονιά για την πορεία του Βαγγέλη Παπαθανασίου, γιατί τότε μαζί με τους φίλους-συνεργάτες του, τον Ντέμη Ρούσσο και τον Λουκά Σιδερά, θα βρεθεί στο Παρίσι, εκεί όπου, οι τρεις τους, ως Aphrodite’s Child, θα ξεκινήσουν μια εντυπωσιακή πορεία.
Το τραγούδι τους “Rain and tears” ηχογραφείται και κυκλοφορεί, με μεγάλη επιτυχία από την αρχή, «πέφτοντας» μέσα στον Μάη του ’68, όντας ένα από τα κομμάτια, που αποτέλεσαν το «σάουντρακ» της φοιτητικής εξέγερσης.
Οι Aphrodite’s Child υπήρξαν αναμφισβήτητα μία από τις κορυφαίες μπάντες του ευρωπαϊκού rock. Για δυόμισι χρόνια (από τα μέσα του ’68, έως περίπου τα τέλη του ’70) πρωταγωνιστούσαν σε όλη την Ευρώπη, γνωρίζοντας τεράστια εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία. Τραγούδια σαν τα “End of the world”, “You always stand in my way”, “Valley of sadness”, “I want to live”, “Let me love, let me live”, “Marie Jolie”, “It’s five o clock”, “Spring, Summer, Winter and Fall”, “Such a funny night” και άλμπουμ σαν τα “End of the World / Rain & Tears” [FR. Mercury, 1968], “It’s Five o’ Clock” [FR. Mercury, 1969] και “666” [UK. Vertigo, 1972] έγραψαν τεράστια ιστορία.Όμως από το 1970 οι σχέσεις ανάμεσα στα μέλη των Aphrodite’s Child ήταν τεταμένες. Και ουσιαστικά και τυπικά από το τέλος εκείνης της χρονιάς το συγκρότημα έχει παύσει να υφίσταται, κάτι που δίνει τη δυνατότητα και στον Βαγγέλη Παπαθανασίου, μα και στους υπολοίπους, να ασχοληθούν με τα προσωπικά τους σχέδια.
Η προσωπική πορεία του Vangelis
Κατά βάση τότε ξεκινά η προσωπική πορεία του Βαγγέλη Παπαθανασίου, που ως Vangelis Papathanassiou πια, υπογράφει το σάουντρακ της ταινίας του Henry Chapier “Sex-Power” (1970). Επρόκειτο για μία πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά, μέσα από την οποία αχνόφεγγαν πολλά στοιχεία από εκείνα που θα μας παρουσίαζε ο ίδιος στη συνέχεια.
Το 1971 ξεκινά η συνεργασία του με τον γάλλο σκηνοθέτη Frédéric Rossif, για την τηλεοπτική σειρά έξι επεισοδίων “L’ Apocalypse Des Animaux”, με τη μουσική να δισκογραφείται δύο χρόνια αργότερα (1973), ενώ την ίδια χρονιά, το 1971, γράφει δύο καταπληκτικά space-electronic-progressive tracks, για ένα 45άρι των Alpha Beta (μαζί του ήταν ακόμη ο Αργύρης Κουλούρης και η Βίλμα Λαδοπούλου).
Το 1972 ο Βαγγέλης Παπαθανασίου κυκλοφορεί ένα άλμπουμ-ορόσημο για το σάουντρακ του Γαλλικού Μάη, το “Fais que ton reve sois plus long que la nuit” (Kάνε το όνειρο να κρατήσει πιο πολύ από τη νύχτα).Την επόμενη χρονιά (1973) έχουμε τη συνεργασία του με τη Μελίνα Μερκούρη, ενώ κυριαρχεί η κυκλοφορία του LP “Earth” [Vertigo], ενός ακόμη ακρογωνιαίου progressive / fusion / ethnic άλμπουμ, από τα ωραιότερα δικά του εκείνων των χρόνων.
Το 1975 χαρακτηρίζεται από την κυκλοφορία του άλμπουμ “Heaven and Hell” [RCA], που σηματοδοτεί τη μεγάλη πορεία του Vangelis στη Βρετανία. Στον δίσκο τραγουδούσαν η Βάνα Βερούτη και ο Jon Anderson (των Yes).Από τις συνεργασίες της χρονιάς ξεχωρίζει εκείνη με τη νεαρή τραγουδίστρια Mariangela στο LP “Honalulu Baby” [Philips], ενώ από τα σάουντρακ πρέπει οπωσδήποτε να αναφερθεί το “Entends-Tu Les Chiens Aboyer?” [Vampir], που αφορούσε στην ταινία με τον ίδιο τίτλο του François Reichenbach. Εξαιρετικό!Πολύ δημιουργική χρονιά για τον Vangelis ήταν και το 1976. Ο έλληνας συνθέτης βρίσκεται σε πλήρη έξαρση, κάτι που φαίνεται κατ’ αρχάς στο θρυλικό electronic άλμπουμ του “Albedo 0.39” [RCA Victor], που είχε αγαπηθεί πολύ και στην Ελλάδα, με θέματα όπως τα “Pulstar”, “Alpha” και “Nucleogenesis, part 1” / “part 2” να ακούγονται παντού.
Το 1976 σημαδεύεται από την παρουσία του στο “Phos” [Vertigo] των Socrates, όπως και στο “Tanto” της Ιταλίδας Patty Pravo.Το 1977 από πλευράς δισκογραφίας σημαίνει “Spiral” [RCA Victor], με το ομώνυμο κομμάτι να είναι επηρεασμένο από το κλασικό κινέζικο κείμενο Tao Te Ching.Το “Beaubourg” [RCA Victor, 1978] είναι ένα ακόμη θρυλικό LP του Vangelis, που ουσιαστικά κλείνει την τριλογία, που άνοιξε με το “Albedo 0.39” και συνεχίστηκε με το “Spiral”. Το “Beaubourg” προκύπτει, βασικά, ως μια μουσική ερμηνεία της ιδιόμορφης αρχιτεκτονικής του Centre Pompidou στο Παρίσι.Το 1979 είναι η χρονιά του “China” [Polydor], που καταγράφει την εποχή της ενασχόλησης του Vangelis με την κινέζικη φιλοσοφία και κουλτούρα, με συνθέσεις που κινούνται προς το ambient.
Επίσης το 1979 είναι και η χρονιά των άλμπουμ “Opera Sauvage” [Polydor] (με μουσικές για μια ακόμη σειρά ντοκιμαντέρ του Frédéric Rossif) και «Ωδές» [Polydor], της συνεργασίας του δηλαδή με την Ειρήνη Παπά. Ο δίσκος αυτός, με τις ηλεκτρονικές διασκευές παραδοσιακών σκοπών, ακούστηκε πολύ και αγαπήθηκε ιδιαιτέρως στην Ελλάδα.
Ο Vangelis στη δεκαετία του ’80
Η δεκαετία του ’80 είναι η δεκαετία εκείνη που εκτοξεύει τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και τη μουσική του σε κάθε γωνιά του κόσμου. Και οι αφορμές ήταν πολλές.Πιο ειδικά, το 1980 κυκλοφορεί το προσωπικό άλμπουμ του “See You Later” [Polydor], που είναι επίσης εξαιρετικό.
Το 1981 δεν είναι μόνο η χρονιά του «οσκαρικού» Vangelis, για το “Chariots of Fire” του Hugh Hudson, με τη μουσική των τίτλων να φθάνει έως το Νούμερο 1 του US Billboard Hot 100, είναι και το δεύτερο άλμπουμ του με τον Jon Anderson, το “The Friends of Mr Cairo” [Polydor], μα και η συνεργασία του με την Milva στο “Ich Hab’ Keine Angst” [Metronome].
Το 1982 ο Βαγγέλης Παπαθανασίου συνθέτει το μουσικό σήμα των ειδήσεων της ΕΡΤ, αλλά 1982 σημαίνει «Αγνοούμενος» (η ταινία του Κώστα Γαβρά) και βασικά σημαίνει το σάουντρακ για την ταινία “Blade Runner” του Ridley Scott. Ένα συγκλονιστικό OST!Έξοχο σάουντρακ είναι κι εκείνο για την ιαπωνική ταινία “Nankyoku Monogatari” (1983), που έγινε γνωστή στη Δύση ως “Antarctica” [Polydor], με την περιβαλλοντική electronica του Vangelis να υποβάλλει.
Πολύ σημαντικό LP και το επόμενο “Soil Festivities” [Polydor, 1984], δείχνει το ενδιαφέρον του Βαγγέλη Παπαθανασίου και για τα γήινα θέματα, που σχετίζονται, πρωτίστως, με την αρμονική συνύπαρξη όλων των μορφών ζωής.Το 1985 κυκλοφορεί ένα από τα πιο παράξενα, απροσδόκητα και πλέον «δύσκολα» άλμπουμ του Vangelis και αυτό ήταν το “Invisible Connections” [Deutsche Grammophon].Ένα πειραματικό LP, που το αγαπούν όλοι όσοι ακούν τέτοιου τύπου μουσικές.Μαζί, όμως, μ’ αυτό το abstract άλμπουμ κυκλοφορεί ένα ακόμη κάπως «δύσκολο» LP του, το “Mask”, που είναι κι ένα από τα πιο θρησκευτικά του. Ξανά Βαγγέλης Παπαθανασίου και Ειρήνη Παπά στο στούντιο, αυτή τη φορά για τις «Ραψωδίες» [Polydor, 1986], ενώ μέχρι το τέλος της δεκαετίας ο B. Παπαθανασίου θα ηχογραφήσει βασικά ένα ακόμη LP, το “Direct” [Arista, 1988].
Η δεκαετία του ’90
Καταρχήν το 1990 τυπώνεται ένα ακόμη πολύ καλό άλμπουμ του Vangelis, το “The City” [EastWest], με στοιχεία downtempo, όπως καταγράφεται και η συνεργασία του με τη Μαρία Φαραντούρη στο 2LP «17 Τραγούδια» [MINOS].Το 1991 έχουμε το τέταρτο και τελευταίο άλμπουμ των Jon and Vangelis, το “Page of Life” [Arista], ενώ γράφονται μουσικές για ντοκιμαντέρ του Jacques-Yves Cousteau. Μέσα στην επόμενη χρονιά (1992) έχουμε την κυκλοφορία μερικών πολύ δυνατών σάουντρακ, όπως εκείνο για την ταινία του Roman Polanski “Bitter Moon” (Τα Μαύρα Φεγγάρια του Έρωτα) και κυρίως για το “1492: Conquest of Paradise” του Ridley Scott, με το track με τον ίδιο τίτλο να προκαλεί δέος.
Το 1994 κυκλοφορεί παγκόσμια, για πρώτη φορά σε δίσκο, η μουσική από το “Blade Runner” [EastWest], σε μία πρώτη επίσημη απόπειρα, ενώ την επόμενη χρονιά (1995) έχουμε την έκδοση του άλμπουμ “Voices” [EastWest], όπως και της κασετίνας «Φόρος Τιμής στον Γκρέκο», με τις συμμετοχές της Montserrat Caballé (σοπράνο) και του Κωνσταντίνου Παλιατσάρα (τενόρος). Το 1996 είναι η χρονιά του “Oceanic”, που διαθέτει πολλά ambient μελωδικά ηχοχρώματα, όπως ακούγεται και η μουσική του για την ταινία «Καβάφης» του Γιάννη Σμαραγδή. Δύο χρόνια αργότερα (1998) το εμπλουτισμένο «Φόρος Τιμής στον Γκρέκο», ως “El Greco” [EastWest], ολοκληρώνει τη συνθετική-δισκογραφική προσφορά του Βαγγέλη Παπαθανασίου για τη δεκαετία.
Ο Vangelis στην νέα χιλιετία
Στα 2000s το στάτους του Vangelis ψηλώνει ακόμη περισσότερο στην Ελλάδα, για πολλούς και διαφόρους λόγους, αλλά βασικά εξαιτίας του έργου του “Mythodea”, που είχε παρουσιαστεί ζωντανά στο Ολυμπιείον στις 28 Ιουνίου 2001, ενώ λίγους μήνες αργότερα η μουσική αυτή θα κυκλοφορούσε και σε CD, ως “Mythodea / Music for The NASA Mission: 2001 Mars Odyssey”, από την Sony Classical.Το 2004 κυκλοφορεί η μουσική του για την ταινία του Oliver Stone “Alexander”, με τον Colin Farrell στον ομώνυμο ρόλο. Η ταινία υπήρξε αποτυχημένη εμπορικά, ενώ δημιούργησε και κυκεώνα συζητήσεων γύρω από το διαχρονικό θέμα της απεικόνισης της Ιστορίας στην οθόνη. Πάντως η μουσική του Vangelis επαινέθηκε, βγήκε πάνω από την ταινία, και ακολούθησε τη δική της ξεχωριστή πορεία. Το 2007 έχουμε έναν νέο “El Greco” από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, αυτή τη φορά ως σάουντρακ της ταινίας με τον ίδιο τίτλο του Γιάννη Σμαραγδή, ενώ, και με αφορμή τα 25χρονα του “Blade Runner”, κυκλοφορεί ένα επίσημο τριπλό CD, από την Universal Music TV, με το σάουντρακ του ’94 και άλλο ανέκδοτο υλικό.
Βασικά έργα του Vangelis από τη δεκαετία του 2010
Και στη δεκαετία του 2010 ο Vangelis συνεχίζει να συνθέτει πυρετωδώς για διάφορα projects ή πρόσωπα, πριν επανέλθει μ’ ένα καινούριο άλμπουμ, το 2016, που τιτλοφορήθηκε “Rosetta” [Decca] και που ήταν αφιερωμένο στην αποστολή του διαστημικού ανιχνευτή Rosetta, που είχε εκτοξευτεί το 2004 από το κοσμοδρόμιο της Kourou, στη Γαλλική Γουϊάνα. Το 2019 θα κυκλοφορούσε το πιο νέο άλμπουμ του Vangelis υπό τον τίτλο “Nocturne (The Piano Album)” [Decca]. Σ’ αυτό o έλληνας συνθέτης απέδιδε κομμάτια από το παρελθόν παίζοντας ο ίδιος πιάνο. Απολαμβάνεις λοιπόν, σε νέες εκτελέσεις, τα “Love theme: Blade Runner”, “La petite fille de la mer”, “Chariots of fire”, “To the unknown man” και άλλα διάφορα.
Προς το τέλος…
Η νέα δεκαετία θα βρει τον Βαγγέλη Παπαθανασίου να συνθέτει για διάφορα βίντεο της ΝΑSA, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2021 θα κυκλοφορούσε και το τελευταίο άλμπουμ του “Juno to Jupiter” [Decca], με τη συνεργασία της σοπράνο Angela Gheorghiu – ένα ακόμη εντυπωσιακό cosmic-electronic έργο, φιλοσοφικού περιεχομένου, που πλέον δεν μπορεί παρά να λειτουργεί και σαν παρακαταθήκη.
Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου είχε όραμα για τη μουσική από τότε που ξεκίνησε νεαρό παιδί, κάτω από τα 20, να παίζει με τους Forminx. Ήταν φανερό αυτό. Το όραμά του το προχώρησε με πίστη και με δουλειά πολλή, δίχως παραχωρήσεις, μέχρι το τέλος. Συνεπής με τις ιδέες του, αναχώρησε για τους άλλους κόσμους, που εκείνος είχε προσεγγίσει με τους ήχους του, όπως κανένας άλλος πριν απ’ αυτόν, αφήνοντας μια σπουδαία εργογραφία, αλλά μαζί κι ένα τεράστιο καλλιτεχνικό κενό.
